Werken met een wetenschapper was in het begin nogal wennen, vertelt cabaretier Patrick Nederkoorn (39). Hij kreeg geen voorzichtige feedback, maar directe communicatie: „Had ik een week gewerkt aan een stuk tekst en dan zei Sjoerd alleen maar: dit klopt dus niet en dat moet echt anders.”
Samen met fysisch oceanograaf Sjoerd Groeskamp heeft Nederkoorn de voorstelling Overvloed gemaakt, die op 17 november in première gaat in de Leidse Schouwburg. Hierin spelen de twee hun eerste ontmoeting gedramatiseerd na. Ze praten over een eventueel gezamenlijk project: een voorstelling over klimaatverandering. Dit onderwerp gaat hen allebei aan het hart, maar aanvankelijk zijn er verschillen van inzicht. Want kun je wel de noodklok luiden terwijl een show ook leuk blijft? Overvloed gaat over deze worsteling: het heeft dansende ijsberen en een geestig radiojournaal uit de toekomst, maar ook alarmerende CO2-grafieken en aansporing tot actie.
Je vorige voorstelling, ‘Hoogtij’, ging ook over klimaatverandering. Waarom wilde je hier nog een voorstelling over maken?
„Een tijdje terug speelde ik op een festival een stuk over klimaatverandering. Na mij stond een wetenschapper op het podium die tegen het publiek zei: alles wat Patrick net vertelde is waar. Ik voelde toen een soort schok door de zaal gaan. Hoogtij ging over hoe de mens worstelt met klimaatverandering. Maar het publiek vindt feitelijke wetenschap op het podium dus ook interessant. Toen bedacht ik om een voorstelling te maken met een wetenschapper. Een gemeenschappelijke kennis heeft Sjoerd en mij aan elkaar gekoppeld.”
Sjoerd Groeskamp zegt in de voorstelling dat cabaretiers wel een podium hebben, maar geen inhoud. Heeft hij een punt?
„Het is een grap, maar ik snap de frustratie erachter wel. Het heeft iets geks dat zoveel mensen naar cabaretiers kijken, terwijl wetenschappers vaak minstens zulke interessante dingen zeggen die het publiek niet bereiken.
Is deze voorstelling activistischer dan je vorige?
„Ik denk het wel. Anders dan bij mijn cabaretvoorstellingen staat dit keer niet het theatrale effect vooraan. De inhoud is bij deze voorstelling echt het belangrijkst.”
Hoe zou je de vorm van deze voorstelling omschrijven?
„Dat vind ik lastig. Sjoerd en ik hadden geen zin in een voorstelling waarbij ik een stuk cabaret doe en hij een soort lezing geeft, dus we zijn dat door elkaar gaan snijden. Dat kon ook, want Sjoerd heeft vroeger aan theater gedaan. We hebben onze gesprekken over klimaatverandering getheatraliseerd en daar is iets uitgekomen wat dynamischer is dan een theatercollege. En er zitten komische scènes in, die bedoeld zijn om het publiek ontvankelijker te maken voor de feiten die we willen overbrengen.”
Voor welke feiten hoop je dat het publiek ontvankelijk is?
„Bijvoorbeeld voor de CO2-grafiek die Sjoerd bespreekt. Die vind ik echt mindblowing, omdat het zo goed laat zien hoe ver we het al hebben laten komen.”
„Er zit van nature al CO2 in de lucht, soms veel, soms weinig. Die natuurlijke variatie zorgde in de geschiedenis voor enorme zeespiegelstijgingen en temperatuurverschillen. In die grafiek zie je hoe extreem we nu afwijken van die natuurlijke variatie, veroorzaakt door de hoeveelheid fossiele brandstoffen die we de afgelopen 150 jaar hebben verbrand. In de voorstelling proberen we duidelijk te maken wat daar de gevolgen van zijn.”
Zijn mensen die naar zo’n voorstelling komen daar niet al van overtuigd?
„Enerzijds wel. Aan de andere kant hebben mensen die zichzelf heel progressief noemen of zich betrokken voelen bij dit onderwerp, vaak toch gedrag dat tot veel CO2-uitstoot leidt.”
Hoe kan dat?
„Door een cognitieve dissonantie van enerzijds eigen gedrag goed praten en anderzijds gewoon niet kunnen voorstellen dat de wereld écht zo verandert. Zo was ik vroeger zelf ook. En zo is de persoon die ik in de voorstelling speel in eerste instantie ook, en ik vroeger zelf ook.Het is logisch gedrag, want wegkijken en relativeren is verleidelijk. In de voorstelling willen we het fijne van escapisme benadrukken, maar ook laten zien: alleen maar wegkijken, dat kan niet je leven zijn.”
Lees ook
Onze cultuurspecial over escapisme
Hoe bezorgd ben je over klimaatverandering?
„Heel bezorgd. Je denkt vaak bij dingen: het kan nog wel meevallen. Maar elk nieuw IPCC-rapport uit de afgelopen dertig jaar viel niet mee ten opzichte van het vorige. Dat vind ik heftig. Ook denk ik: hoe is het mogelijk dat klimaatverandering niet hét thema is van de komende verkiezingen? Hoe kan het dat de mensheid zoveel weet, maar dat we het zó moeilijk vinden om naar dat weten te handelen?”
Wat is jouw antwoord op die vraag?
„Ik denk dat mensen maar een actieradius van een paar jaar hebben. Ook hebben we alle gevolgen van ons handelen uit ons zicht gehaald, dus als je iets koopt weet je vaak niet wat de consequenties zijn van je aankoop. Je gaat meestal pas handelen als je iets direct ervaart. Als je een batterij bij het restafval gooit, zou eigenlijk direct je dak moeten gaan lekken. Dan doe je het niet meer.”
Kan theater mensen helpen om hun gedrag te veranderen?
„Ja. Meestal hoor of lees je nieuws als je alleen bent en dan is het heel makkelijk om dat weg te duwen. Naar het theater ga je vaak samen met iemand en dan heb je het er na afloop met elkaar over.”
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124735612-304f29.jpg|https://images.nrc.nl/np6BnIq3isDYqsPEJ3XCmpt763Y=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124735612-304f29.jpg|https://images.nrc.nl/IGvj0EEUjmSfsLy6mf-OSagkIVs=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124735612-304f29.jpg)
